Een grote uitdaging

Rijnland werkt aan droge voeten en voldoende schoon water. Maar hoe houden we die droge voeten en dat schone water, nu en over 100 jaar, terwijl het klimaat verandert? Dat is dé grote vraag. De watersnood in Limburg, zomer 2021, maar ook de extreme neerslag in Boskoop en Nieuwkoop in 2018 hebben ons stevig met de neus op de feiten gedrukt. En ondertussen wordt de druk op de openbare ruimte steeds groter. Er worden bijvoorbeeld meer dan honderdduizend woningen gebouwd in onze toch al volle regio. En er zijn ook de andere opgaven nog: overstappen op duurzame energie en de circulaire economie, bodemdaling tegengaan, biodiversiteit versterken, natuurontwikkeling en de landbouwtransitie.

We moeten ons gebied hierop aanpassen: Rijnland klimaatadaptief. We investeren dan ook fors in ons watersysteem door de aanleg van grotere boezemgemalen, nieuwe waterbergingen en diverse waterkwaliteitsmaatregelen, maar dat is niet genoeg. Ook de omgeving, onze woningbouwlocaties en andere functies moeten klimaatadaptief worden ingericht.

Water en bodem in de hoofdrol

Deze uitdaging is ingewikkeld en heeft veel kanten, die elkaar ook beïnvloeden. We moeten dit oplossen door te kijken naar het geheel. Daarom investeert Rijnland al jaren in de samenwerking met andere overheden, het bedrijfsleven, belangengroepen en maatschappelijke organisaties. Wat nu nodig is, is dat we water en bodem de hoofdrol geven als we plannen maken voor beleid en de inrichting van ons gebied. Daarom is ons motto: water wijst de weg. We zien dit motto inmiddels ook terug als één van de belangrijkste uitgangspunten in het nieuwe regeerakkoord en de Nationale Omgevingsvisie (NOVI).

Ambitie

Onze ambitie is dat alle gebieden in Rijnland in 2050 klimaatbestendig zijn (dit is ook het doel van het Deltaprogramma Ruimtelijke adaptatie). Dit betekent 2 dingen:

• alle nieuw te ontwikkelen gebieden in Rijnland worden klimaatbestendig ingericht. Rijnland beoordeelt daarvoor alle plannen voor nieuwbouw en andere gebiedsontwikkelingen, en agendeert keer op keer de noodzaak voor klimaatadaptatie. Als gemeenten, ontwikkelaars en andere belanghebbenden te weinig doen voor klimaatverandering, spreekt Rijnland hen aan op hun verantwoordelijkheid;
• alle bestaande gebieden worden stap voor stap klimaatbestendig gemaakt. Dit wordt meegenomen bij werkzaamheden in wijken, aan wegen en in parken, waarbij Rijnland meedenkt, adviseert en ervaringen deelt met de gemeenten. Deze zijn in de dorpen en steden verantwoordelijk voor de klimaataanpassingen.

Hoe bereiken we deze doelen? De grote lijn is:

• duidelijke regels stellen voor wat er kan en mag, als het gaat om water en bodem, en deze regels ook controleren en handhaven;
• constructief samenwerken met onze omgeving vanuit een heldere en concrete visie op water en bodem;
• advies geven en actief betrokken zijn bij nationale, regionale en lokale ontwikkelingen, plannen en projecten; water in de hoofdrol;
• werken aan bewustwording: iedereen beseft hoe belangrijk klimaat en water zijn.

5 Actiepunten: dit gaan we doen

Voor de WBP6-planperiode staan er 5 acties op de agenda.

1. Duidelijke voorwaarden voor beleid: beleidsregels aanpassen aan de nieuwste inzichten

Alleen met duidelijke voorwaarden kunnen we klimaatbestendig bouwen en ons gebied goed inrichten voor de toekomst. Daarvoor moeten we onze beleidsregels aanpassen aan de nieuwste inzichten en klimaatscenario’s. Het principe ‘vasthouden, bergen en dan pas afvoeren van water’ is hierbij belangrijk.

We beginnen niet bij nul. In onze Keur en beleidsregels zijn al goede randvoorwaarden opgenomen waarmee we er voor zorgen dat nieuwe gebieden klimaatbestendig worden ingericht. Voorbeelden daarvan zijn maatregelen als het graven van extra water wanneer het oppervlak aan verhard gebied toeneemt en het afkoppelen van regenwater, zodat dit in de bodem infiltreert in plaats van wordt afgevoerd via de riolering.

De nieuwste klimaatontwikkelingen en inzichten leiden tot aanpassing, wellicht zelfs aanscherping, van deze regels. Onder het huidige beleid wordt, om wateroverlast te voorkomen, vooral water afgevoerd, terwijl het waar mogelijk vasthouden van (schoon) regenwater meer aandacht verdient. We gaan kijken of het mogelijk is gemeenten en andere initiatiefnemers positief te stimuleren om meer water vast te houden en/of te bergen dan strikt noodzakelijk. We sluiten daarbij aan bij de uitgangspunten die zijn vastgesteld in de nieuwe bouwconvenanten over klimaatadaptief bouwen (Zuid-Holland en MRA).

2. Water wijst de weg + Blauwe Lens = Rijnlandse visie 

We hebben de visie op ons leefgebied uitgewerkt in Water wijst de weg. De klimaatvisie staat in het rapport De Blauwe lens. Deze visiedocumenten vullen we aan met een visie voor de 5 deelgebieden in Rijnland, de bestuurlijke regio’s. Zo maken we de Rijnlandse visie per regio concreter, zowel voor de gevolgen van klimaatverandering als ook hoe om te gaan met de maatschappelijke transities. In deze visie maken we duidelijk welke keuzes nodig zijn om het doel Rijnland klimaatadaptief te bereiken. We trekken een harde grens waar dat nodig is en benoemen per gebied de dilemma’s. Ook beschrijven we in tekst en beeld hoe we ervoor zorgen dat water en bodem inderdaad de hoofdrol krijgen, voor zowel de korte termijn tot 2030 als de langere termijn tot 2050.

Visie als basis

We gebruiken onze visie als basis en ideeënbron. En om klimaatadaptatie op de agenda te zetten en te houden. Bijvoorbeeld in gesprekken met onze partners (overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties, inwoners) over de ruimtelijke inrichting, voor nieuwe omgevingsplannen en ook voor het behartigen van het waterbelang (lobby.) Knopen doorhakken en keuzes maken doen we samen met onze partners, met de visie als startpunt.

3. We doen mee in gebiedsontwikkelingen en -veranderingen  

Hoe belangrijk is water en hoe belangrijk is samenwerking met onze omgeving, als het gaat om de ruimtelijke inrichting? Deze onderwerpen hebben we in de vorige planperiode al flink onder de aandacht gebracht. Rijnland is bijvoorbeeld actief betrokken bij de ontwikkeling van de provinciale Omgevingsvisies, de regionale Omgevingsvisie Hart van Holland, de Metropoolregio Amsterdam, gemeentelijke Omgevingsvisies en grote gebiedsontwikkelingen zoals Valkenhorst en in de Haarlemmermeerpolder. Dit blijven we doen, steeds vanuit het principe dat water en bodem de hoofdrol hebben. We adviseren en toetsen ook bij de andere (kleinere) gebiedsontwikkelingen, waarbij we uitgaan van de kansen die het water-en-bodemsysteem biedt én de grenzen daarvan. 

4. Strategie: we maken een ‘beïnvloedingsagenda’

Als we het waterbelang overal voorop willen stellen, is een strategische aanpak nodig om dit op de goede momenten te agenderen. Hiervoor maken we een goede ‘beïnvloedingsagenda’. In deze agenda schrijven we op welke belangen en vraagstukken we vertegenwoordigen, waar en bij wie we deze moeten aankaarten en hoe we dit willen doen. 

5. We versterken het waterbewustzijn van onze inwoners, bedrijven en overheden

Water is belangrijk. En het is nóg belangrijker dat iedereen zich daarvan bewust is. Rijnland bevordert het waterbewustzijn, met speciale aandacht voor jonge inwoners en bedrijven. 
Met de landelijke publiekscampagne (de waterbazencampagne) en eigen berichten op sociale media zijn we al goed op weg. Een paar voorbeelden van waar we op inzetten:

• we sporen inwoners aan zelf verstandig met water om te gaan, onder andere via de waterbazencampagne;
• we informeren inwoners en bedrijven over ons werk. We geven bijvoorbeeld gastlessen op scholen. Daarnaast werken we nauw samen met de gemeenten in ons gebied;
• we profileren Rijnland als toonaangevend waterschap, door proactief de media te benaderen en via relatiemanagement;
• we ondersteunen maatschappelijke initiatieven van inwoners en bedrijven. Die creativiteit en energie bieden volop kansen! Om te onderzoeken wat Rijnland hierin kan betekenen, hebben we het proefproject Maatschappelijke initiatieven opgezet. Initiatiefnemers kunnen subsidie aanvragen.  Ook ons innovatiefonds en de regeling Recreatief medegebruik dragen bij aan een groter waterbewustzijn en dus aan onze klimaatambities.